Visie Duurzaamheid en Gerechtigheid
Inleiding
God is de Schepper van hemel en aarde. Alles wat is komt van Hem en is van Hem. De schoonheid van Gods schepping wekt dankbaarheid op om op een duurzame manier met Gods schepping om te gaan (zie definitie Ecologische gerechtigheid). Gods eerste opdracht aan de mens was om voor de aarde te zorgen en daar verantwoordelijk mee om te gaan. Jezus geeft ons als opdracht om God lief te hebben boven alles en onze naaste als onszelf. We willen Jezus volgen, we willen op Hem lijken en de wereld bekijken door Zijn ogen. De opdracht van Jezus geeft ons een verantwoordelijkheid om in gerechtigheid te leven met alle schepselen op deze aarde (zie definitie Sociale gerechtigheid).
In dit document worden drie hoofdlijnen geschetst die in onze ogen belangrijk zijn om in goede harmonie met de aarde en onze medemens te leven. Hoofdstuk 1 geeft invulling aan de ecologische gerechtigheid, het leven in saamhorigheid met de aarde, hoofdstuk 2 geeft invulling aan de verbondenheid met onze medemens, de sociale gerechtigheid en hoofdstuk 3 benoemt het vertrouwen wat we in God blijven houden. De hoofdlijnen worden ingevuld door een situatieschets, een geestelijke invulling en een praktische invulling.
Ecologische gerechtigheid
God heeft de schepping met zoveel wijsheid en schoonheid gemaakt. We hebben de opdracht gekregen om rentmeester te zijn over deze aarde. Bij rentmeesterschap draait het om zorg voor de wereld en alles wat daarop woont. Wij vinden dat ecologische gerechtigheid kan worden gezien als de verantwoordelijkheid die we kunnen nemen door te leven in overeenstemming met wat de aarde kan dragen.
Sociale gerechtigheid
Jezus leert ons dat we onze naasten lief moeten hebben als onszelf. Dit betekent niet alleen dat we moeten omzien naar degenen die dichtbij wonen, maar ook ver weg. Wij zien gerechtigheid voornamelijk als een bewuste vorm van recht doen aan alle mensen op alle plaatsen waar we invloed hebben. Bijvoorbeeld zorgen dat onze consumptie in overeenstemming is met de rechten van onze medemens. Deze willen we eerlijk behandelen. Dit omvat het vermijden van producten die zijn voortgebracht onder omstandigheden zoals kinderarbeid, het waarborgen van eerlijke salarissen en goede arbeidsomstandigheden. Zo wordt gestreefd naar een rechtvaardige wereld waarin onze acties bijdragen aan het welzijn van anderen.
1. Leven in saamhorigheid met de aarde
En God zei: ‘Nu gaan Wij de mens maken, als beeld van Ons, op Ons gelijkend; hij zal heersen over de vissen van de zee, over de vogels van de lucht, over de tamme dieren, over alle wilde beesten en over al het gedierte dat over de grond kruipt. (Gen 2: 26)
1.1 Rentmeesterschap over Gods schepping
Lang hebben we de mens gezien als kroon op de schepping. Vanuit een gevoel van superioriteit hebben we vanaf de koloniale tijd de aarde geëxploreerd en uitgebuit. Mensen tot slaaf gemaakt, onderdrukt en uitgebuit. Ook de schepping hebben we dienstbaar gemaakt aan onze doelstellingen in productie en consumptie. Alles en iedereen lijdt zowel onder uitbuiting/materialisme, als onder de gebrokenheid van het bestaan. “Wanneer wij ‘meesters en bezitters van de natuur’ willen worden (Descartes), maken wij ons los uit de schepping en daarmee uit de intimiteit met God. Het is niet vreemd dat een cultuur die niet meer danst met de schepping, uiteindelijk ook de ontvankelijkheid verliest voor God.”1 We moeten leren om de opdracht uit Genesis 1, rentmeesterschap, weer te verstaan uit dienstbaarheid, in plaats van te heersen.
Bij het overdenken van deze woorden beseffen we dat elke christen de ambitie zou moeten hebben om goed voor de aarde en onze medemens te zorgen. Het is een ongelooflijk voorrecht om op deze aarde te leven en deze in bruikleen te hebben. Uit dankbaarheid en ontzag voor God willen we de aarde met zorg behandelen.
1 Zie: Paul Kingsnorth, uit het boek Vrede op Aarde, Stephan Paas. Over heil en redding in deze tijd. Amsterdam, 2023
1.2 Leven in afhankelijkheid van God
Door globalisering is het systeem waarin we leven steeds complexer geworden. Het consumeren van voedsel en spullen gebeurt vaak zonder erover na te denken. We kopen producten zonder ons bewust te zijn van wie ze heeft gemaakt en wat er allemaal voor nodig is om ze te produceren. We realiseren ons niet wat de impact is van de benodigde grondstoffen en vergeten dat deze niet onuitputtelijk zijn.
Als we ons kunnen losmaken van deze materiële verleidingen, kunnen we meer afhankelijkheid van God ervaren. Steeds duidelijker worden de gevolgen van onze westerse levensstijl voor de aarde. Het is tijd dat we als christenen ons niet langer verschuilen achter anonimiteit, maar de ongerechtigheden aan het licht brengen. Dit vereist onvermijdelijk dat we onze levensstijl veranderen: bewust aankopen doen en streven naar een duurzame levenswijze. Wij geloven dat God ons wil bevrijden van deze verslaving aan de consumptiemaatschappij.
2. Leven in verbondenheid met de medemens
Hij antwoordde: ‘Heb de Heer, uw God, lief met heel uw hart en met heel uw ziel en met heel uw verstand. Dat is het grootste en eerste gebod. Het tweede is daaraan gelijk: heb uw naaste lief als uzelf. Deze twee geboden zijn de grondslag van alles wat er in de Wet en de Profeten staat.’ (Matt 22: 37 – 39)
2.1 Zorg voor onze medemens
Vandaag de dag leven miljoenen mensen in moderne slavernij, een onrecht dat wij als westerlingen, (on)bewust in stand houden. Bij het doen van aankopen, zoals kleding, staan we zelden stil bij de mensen die deze producten maken. We negeren de omstandigheden waaronder ze werken, het salaris dat ze verdienen, het aantal uren dat ze in de fabriek doorbrengen en de gifstoffen waar vaak mee gewerkt wordt. Deze productieprocessen vinden plaats buiten ons zicht, waardoor we ons minder verantwoordelijk en onmachtig voelen voor de gevolgen van onze consumptie. We zijn er schuldig aan met onze westerse leefstijl en tegelijk is het systeem ook super complex geworden.
Esther van Fenema verwoordt het treffend in haar boek ‘Het verlaten individu’: “We hebben ons bevrijd uit het collectief […] Digitalisering en globalisering hebben binnen enkele decennia geleid tot een nieuwe wereld van ongekende omvang en complexiteit, waardoor de gevolgen van ons gedrag minder tastbaar lijken. We voelen ons niet meer verantwoordelijk voor de ander.” Dit gebrek aan verbondenheid leidt tot een verontrustende vorm van apathie.
Jezus leert ons iets anders. Hij zocht de armen en de behoeftigen juist op. Als we met Zijn ogen de wereld in kijken dan zien we waar onrecht is, dan doet het ons verdriet en willen we vanuit liefde mensen helpen. Duurzaam en rechtvaardig leven is dan niet iets wat we moeten of ons opgedragen wordt. Nee, wanneer we verbonden zijn in God zullen we vanuit liefde rechtvaardig willen leven.
2.2 Opstaan tegen onrecht
Het is noodzakelijk om open te staan voor het onrecht dat in de wereld bestaat. Daar kunnen we onze ogen niet langer voor sluiten. Het is helemaal niet erg om geraakt te worden en de drang te voelen om iets te doen. En het is ook heel begrijpelijk en menselijk dat we ons daarin ook overweldigd voelen, schuldig, kwetsbaar en machteloos. Het gevoel dat onze impact klein is, dat mag gevoeld worden. Het is heel belangrijk dat we in prediking, pastoraat en toerusting hier oog en oor voor hebben.
Tegelijkertijd kunnen we inspiratie putten uit de profeten. Hun boodschappen waren vaak scherp en soms beangstigend, maar ze bevatten altijd een oproep om verantwoordelijkheid te nemen, evenals de bemoediging dat God naar Zijn kinderen omziet en hen redt.
De Bijbel roept ons op om als individu in gerechtigheid te leven, om zorg te dragen voor onze naaste en barmhartigheid te tonen. Dit kan op de plek waar we ons bevinden, met de invloed die we hebben. Het is onze verantwoordelijkheid om ons bewust te worden van deze kwesties en kennis te vergaren over waar onrecht zich momenteel voordoet en dit aan het licht te brengen. Door bewust te zijn van wat we kopen, kunnen we onze medemens, dichtbij of ver weg, eerlijk behandelen. Dit begint met het betalen van een eerlijke prijs voor producten en het kiezen voor goederen die zijn vervaardigd onder rechtvaardige arbeidsomstandigheden.
Laten we deze oproep ter harte nemen en actief bijdragen aan een rechtvaardigere wereld, op onze eigen manier en met de middelen die ons ter beschikking staan.
3. Leven in vertrouwen en geloof
God vernieuwt mens en wereld. De aarde is niet geschapen als een plek voor verval, maar als blijvende verblijfplaats voor mens en dier. Onze eindbestemming is niet de hemel, maar de aarde. Want er komt een nieuwe hemel en een nieuwe aarde waarop gerechtigheid woont, dat is onze hoop. Een hoop die ons in onze verantwoordelijkheid zet.
Als volgelingen van Jezus willen we zijn voorbeeld volgen en actief zoeken naar Gods Koninkrijk en zijn gerechtigheid. We willen als gemeente actief zoeken naar het goede om te doen, te strijden voor gerechtigheid en niet alleen het kwade te mijden. Daarbij laten we ons leiden door de Geest van Waarheid die in ons is uitgestort. De Geest zal ons overtuigen van zonde, gerechtigheid en oordeel2. Hij zal ons helpen ons vertrouwen in God te stellen en actief deel te nemen aan het werk in Gods Koninkrijk.
Laat in uw hart de vrede van Christus heersen, want daartoe bent u geroepen als leden van één lichaam. Wees daarom dankbaar (Kol 3:15).
2 Johannes 16:8